Έκθεση Συνηγόρου του Πολίτη:Άθλιες οι συνθήκες στις ελληνικές φυλακές ||Η εικόνα στις φυλακές Ιωαννίνων

Οι άθλιες συνθήκες που επικρατούν στις ελληνικές φυλακές αποτυπώνονται  στην   ειδική έκθεση  του Συνηγόρου του Πολίτη .

Ως προς τα βασικά ευρήματα των αυτοψιών του Μηχανισμού, αξίζει να επισημανθεί η διαχρονικότητα των βασικών προβλημάτων στα καταστήματα κράτησης. Ο υπερπληθυσμός αποτελεί μία πάγια κατάσταση  ,όπως και οι  ελλείψεις στην παροχή υπηρεσιών υγείας στους κρατούμενους , ιδίως

σε ό,τι αφορά στην υποστελέχωση με μόνιμο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό και στην υποκατάσταση του τελευταίου από σωφρονιστικούς υπαλλήλους,οι οποίοι/ες δεν διαθέτουν την κατάλληλη εκπαίδευση. Ταυτόχρονα, υπάρχει χαμηλό ποσοστό προγραμμάτων τηλεϊατρικής και τηλεψυχιατρικής. Οι υφιστάμενεςυπηρεσίες ψυχικής υγείας δεν καλύπτουν τις αυξημένες ανάγκες των σωφρονιστικών καταστημάτων, οι οποίες επιτάθηκαν την περίοδο της πανδημίας καθώςη πλειοψηφία των προγραμμάτων απεξάρτησης διεκόπη και υπήρξαν σημαντικοί περιορισμοί στα επισκεπτήρια και στις δυνατότητες ψυχαγωγίας και εκπαίδευσης.Στις ελληνικές φυλακές παράλληλα επικρατούν υψηλά επίπεδα εκφοβισμού και βίας και ακατάλληλες υποδομές .

Ειδικότερα:To 62% των σωφρονιστικών καταστημάτων δεν διαθέτει κανένα μόνιμο ιατρό.

 To 62% των σωφρονιστικών καταστημάτων δεν διαθέτει κανένα μόνιμο ιατρό.

Το 14% δεν έχει καθόλου νοσηλευτικό προσωπικό και το 23% διαθέτει μόλις

ένα/μια νοσηλευτή/νοσηλεύτρια ενώ στο 52% των σωφρονιστικών καταστημάτων χρέη νοσηλευτών εκτελούν και σωφρονιστικοί υπάλληλοι.

 Πρόγραμμα τηλεϊατρικής λειτουργεί μόλις σε ένα σωφρονιστικό κατάστημα

(Χίος), το οποίο όμως σύμφωνα με τη Διοίκηση δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες των κρατουμένων.

 Μόλις στο 14% των σωφρονιστικών καταστημάτων λειτουργούν προγράμματα τηλεψυχιατρικής, εκ των οποίων μόλις σε ένα αναφέρεται επαρκής ανταπόκριση στα αιτήματα κρατουμένων.

 Το 50% των καταστημάτων δεν διαθέτει κανέναν μόνιμο ψυχολόγο ή ψυχίατρο, την ίδια στιγμή που το 90% των σωφρονιστικών καταστημάτων αναφέρει

ότι έχει κρατούμενους που χρήζουν ψυχιατρικής/ψυχολογικής υποστήριξης.

Μόλις το 47% διαθέτει ειδικό χώρο συνεδριών με ψυχίατρο/ψυχολόγο ώστε

να διασφαλίζεται η απαιτούμενη εχεμύθεια.

  Παράλληλα σε κανένα σωφρονιστικό κατάστημα δεν παρέχονται υπηρεσίες διερμηνείας/

μετάφρασης στο πλαίσιο της παροχής ιατροφαρμακευτικών υπηρεσιών και το

κενό καλύπτεται με τη βοήθεια συγκρατούμενών τους.

Στην συντριπτική πλειοψηφία των σωφρονιστικών καταστημάτων (95%) υπάρχει ειδικός χώρος για την παροχή ιατροφαρμακευτικών υπηρεσιών και αντίστοιχος εξοπλισμός.

 Στο 23% των σωφρονιστικών καταστημάτων δεν λειτουργεί κανένα πρόγραμμα απεξάρτησης. Κατά την περίοδο της πανδημίας, στο 72% των σωφρονιστικών καταστημάτων τα προγράμματα διακόπηκαν κατά την περίοδο της πανδημίας και επανεκκινήθηκαν μετά το τέλος της.

 Στο 67% των σωφρονιστικών καταστημάτων αναφέρθηκαν θάνατοι κρατουμένων κατά την τελευταία 5ετία, οι οποίοι ανέρχονται σε 108 συνολικά.

Υπερπληθυσμός και γενικά προβλήματα

Το Σωφρονιστικό Κατάστημα Ανδρών Κορυδαλλού έχει περιγραφεί σχετικά πρόσφατα στην Έκθεση του CPT (Μάρτιος 2022). Κατά την επίσκεψη του κλιμακίου του

Συνηγόρου του Πολίτη (12-14 Οκτωβρίου 2022) κρατούνταν 1.794 υπόδικοι καικατάδικοι (χωρίς ξεχωριστή κατανομή), με επίσημη χωρητικότητα 1.200 θέσεων (δηλαδή ποσοστό πληρότητας 150%), ενώ λόγω του υπερπληθυσμού υπάρχουν περιπτώσεις κρατουμένων που κοιμούνται σε αυτοσχέδια στρώματα από κασόνια.

ν. Οι γενικές κτιριακές συνθήκες, ιδίως δε ο συγχρωτισμός φορέων ηπατίτιδας και φυματίωσης με άλλους κρατουμένους, διευκολύνουν τη διάδοση νόσων.

Κατά κοινή ομολογία αλλά και κατά διαπίστωση του κλιμακίου της Αρχής, το φαγητό που προσφέρεται είναι μικρής ποσότητας και κακής ποιότητας. Οι χώροι των μαγειρείων χρήζουν ανακαίνισης και αντικατάστασης σε σκεύη και υλικά. Στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα σίτισης, δεν προβλέπονται ειδικά διαιτολόγια για όσους αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας, ενώ δεν παρέχεται φρούτο σε οποιαδήποτε

μορφή, με φερόμενη αιτιολόγηση πως έτσι αποφεύγεται η αυτοσχέδια παραγωγή αλκοόλης..

Σωφρονιστικό Κατάστημα Ιωαννίνων

Υποδομές

Το Σωφρονιστικό Κατάστημα Ιωαννίνων έχει επίσημη χωρητικότητα 66 θέσεων, ωστόσο κατά την ημέρα της αυτοψίας του κλιμακίου της Αρχής κρατούνταν 110 άτομα (ποσοστό πληρότητας 168%), εκ των οποίων πενήντα οκτώ (58) κατάδικοι και πενήντα δύο (52) υπόδικοι.

Λειτουργεί αίθουσα διδασκαλίας, η οποία χρησιμοποιείται για πρόγραμμα κατάρτισης των κρατουμένων, μετά από πρωτοβουλία του ΚΕΚ Ιωαννίνων του ΟΑΕΔ σε

συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής. Σε αρκετά ευρύχωρη αίθουσα στην οποία λειτουργεί τραπεζαρία, βιβλιοθήκη πλήρως εξοπλισμένη και χώρος αναψυχής. Ο χώρος προαυλισμού είναι μικρής έκτασης σχετικά με τον πληθυσμό, ενιαίος για όλους τους κρατουμένους. Ο χώρος των μαγειρείων

είναι σε πολύ καλή κατάσταση από άποψη καθαριότητας και εξοπλισμένος με σχετικά καινούργια μηχανήματα. Το φαγητό φαίνεται καλό σε ποιότητα και επαρκές σε ποσότητα ενώ δεν διατυπώθηκαν παράπονα από ερωτηθέντες κρατουμένους.

Στο πρόγραμμα σίτισης, εκτός από το κανονικό, προβλέπεται διαιτολόγιο για μουσουλμάνους και για όσους αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας. Ο χώρος του επισκεπτηρίου, σε καλή κατάσταση, βρίσκεται αμέσως μετά την είσοδο στο κτίριο και παρέχει σχετική ιδιωτικότητα, κάτι που δεν φαίνεται να ισχύει εξ ίσου και για το χώρο συνάντησης με δικηγόρους.

Περίθαλψη – κοινωνική υπηρεσία

Το ιατρείο στελεχώνεται από έναν αγροτικό ιατρό, μία ιατρό κατ’ επίσκεψη δύο φορές την εβδομάδα μετά από παραχώρηση της 6ης Υγειονομικής Περιφέρειας, έναν νοσηλευτή και δύο νοσηλεύτριες, οι οποίες εκτός των άλλων ασχολούνται με τον καταμερισμό των φαρμάκων και τη διάθεσή τους στους κρατουμένους. Τηρούν, επίσης, ατομικό δελτίο υγείας των κρατουμένων και διεκπεραιώνουν τυχόν διαδικασία πιστοποίησης αναπηρίας. Δεν υπάρχει ψυχίατρος και, κατά συνέπεια, τα περιστατικά ψυχιατρικής περίθαλψης εξυπηρετούνται από την ψυχιατρική κλινική του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ιωαννίνων. Υπάρχει οδοντιατρείο με τον απαραίτητο εξοπλισμό, το οποίο συστεγάζεται με το ιατρείο και λειτουργεί με οδοντίατρο αμειβομένη κατ’ επίσκεψη.

Η Κοινωνική Υπηρεσία είναι στελεχωμένη με έναν κοινωνικό λειτουργό (ο οποίος όμως επρόκειτο να συνταξιοδοτηθεί σε μερικές μέρες) και έναν ψυχολόγο

Διαπιστώσεις

 Η συνεχής στελέχωση της Κοινωνικής Υπηρεσίας με κοινωνικό λειτουργό είναι απολύτως απαραίτητη.

- Ένα από τα πλέον σημαντικά προβλήματα άπτεται της ελλείψεως τόσο μονίμου ιατρού, όσο και ψυχιάτρου.

 Ο προαύλιος χώρος δεν είναι διαμορφωμένος ή δεν έχει κάποια πρόσθετα

στοιχεία - όπως στέγαστρα, παγκάκια, δένδρα – ώστε να δημιουργείται ένα,

κατά το δυνατόν, ανθρώπινο περιβάλλον. Σημειώνεται ότι η έλλειψη στεγάστρων καθιστά αδύνατον τον προαυλισμό σε περίπτωση βροχόπτωσης ή έντονης ηλιοφάνειας.

Η έλλειψη εκπαίδευσης της εξωτερικής φρουράς μετά τη βασική εκπαίδευση,

δημιουργεί εύλογες αμφιβολίες για την ικανότητα νόμιμης χρήσης των όπλων

που φέρουν οι εξωτερικοί φρουροί σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 50 ν. 2721/1999.

Ο υπερπληθυσμός των κρατουμένων στο Κατάστημα συνεχίζει, παρά τη σημαντική βελτίωση της προηγουμένης καταστάσεως, να παραβιάζει τις απαιτήσεις της εθνικής και διεθνούς νομοθεσίας για την εξασφάλιση του ελαχίστου χώρου για τη διαβίωση κάθε κρατουμένου. Κατά κύριο λόγο προκαλείται από τις επαναλαμβανόμενες μεταγωγές ποινικών κρατουμένων από το Κ.Κ. Κερκύρας για την Υπηρεσία Ασύλου.

Δεν υπάρχει χώρος για εκτέλεση λατρευτικών συνηθειών είτε των χριστιανών είτε των μουσουλμάνων.

Συμπεράσματα – Προτάσεις

-Οι εγκαταστάσεις, παρά τη σχετικώς ικανοποιητική εικόνα τους, είναι παλαιές

και δεν υπηρετεί κανένας τεχνικός υπάλληλος για την αντιμετώπιση τεχνικών

προβλημάτων (στο ηλεκτρικό, αποχετευτικό, υδραυλικό δίκτυο) και έκτακτων σοβαρών βλαβών.

-Κρίνεται αναγκαία η επίσπευση των διαδικασιών κάλυψης της θέσης του κοινωνικού λειτουργού, του οποίου η έλλειψη θα γίνει άμεσα αισθητή.

Για την αντιμετώπιση του υπερπληθυσμού, προτείνεται οι μεταγωγές των κρατουμένων να γίνονται αυθημερόν από το Σωφρονιστικό Κατάστημα Κερκύρας ή να κρατούνται στο Αστυνομικό Τμήμα Ιωαννίνων ή να δημιουργηθεί Υπηρεσία Ασύλου στην Κέρκυρα ή να μεταβαίνουν υπάλληλοι της Υπηρεσίας Ασύλου Ιωαννίνων στην Κέρκυρα.