Ελληνοαλβανικά σύνορα :Η τελευταία υπηρεσία του Χρήστου Γκάσιου...το πρωί της 28ης Οκτωβρίου....στο ιστορικό τελωνείο Μέρτζανης ...

 

                                                             Χρήστος Γκάσιος ,ο τελευταίος τελώνης της Μέρτζανης
Με αφορμή την Εθνική Επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940 ,ταξιδέψαμε στα  ελληνολβανικά σύνορα εκεί που σε κάθε σπιθαμή παραμένει ζωντανή η  ιστορία ,εκεί που δόθηκαν μάχες  σκληρές για την ελευθερία .

Στην ευρύτερη περιοχή της Κόνιτσας   συναντά κανείς αξιοθέατα ιστορικής μνήμης 1940 - 41, όπως τα εθνικά φυλάκια Μολυβδοσκέπαστου, Πωγωνίσκου, Πανταζή, γέφυρας Σκορδίλη και Μέρτζανης, λογαχού Παναγιωτάκη, Κάρδαρη, Διακοβαγγέλη, Μπάρας.

Προορισμός του ταξιδιού    το   ιστορικό τελωνείο Μέρτζανης   δίπλα στη γκρεμισμένη γέφυρα     που αποτελεί ένα σύγχρονο κομμάτι της   ιστορίας της Ελλάδας.

Ήταν ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940 όταν από το σημείο που διακρίνεται στις φωτογραφίες εισέβαλλε στην Ελλάδα η μηχανοκίνητη "φάλαγγα του σωλήνα ".Σύμφωνα με τις ιστορικές αναφορές   εκείνο το πρωινό τμήμα της φάλαγγας κονιορτοποίησε το ελληνικό φυλάκιο και ανενόχλητη πέρασε τη γέφυρα .

Σε αυτή την εσχατιά της πατρίδας μας  υπηρετούσε επί σειρά ετών ο αείμνηστος Χρήστος Γκάσιος ο οποίος ήταν ο τελευταίος τελώνης της Μέρτζανης .Κατάγονταν από το χωριό   που  τα χρόνια εκείνα ονομαζόταν Καστανέα της επαρχίας της Κόνιτσας και πλέον φέρει την ονομασία Καστάνιανη .

Ο Χρήστος Γκάσιος   το πρωινό της 28ης Οκτωβρίου του 1940  είχε λάβει εντολή από τα κεντρικά να μαζέψει όλα τα   πράγματα  και τα απόρρητα έγγραφα που υπήρχαν στο τελωνείο και μπορούσαν να μετακινηθούν και να τα απομακρύνει από εκεί καθώς είχε ήδη ξεκινήσει η επίθεση των Ιταλών .

Ο τελώνης υπάκουσε στην εντολή συγκέντρωσε όλα  όσα  έπρεπε να απομακρυνθούν από το   τελωνείο και κατευθύνθηκε προς τα Γιάννινα .Και κάπως έτσι ολοκληρώθηκε η τελευταία του βάρδια και έπεσε η αυλαία στο ιστορικό τελωνείο .Από αυτό το σημείο  αυτό τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940, διήλθε ο μεγάλος όγκος των ιταλικών δυνάμεων, δέχθηκαν σθεναρή αντίσταση και γι’ αυτό τελικά  πυρπόλησαν το γεφύρι . Από το ίδιο σημείο πέρασαν τρέχοντας τη γέφυρα οι διασωθέντες αλπινιστές της μεραρχίας «Τζούλια»

Το φυλάκιο της γέφυρας Μέρτζανης ή Ε.Φ 18 ,κτίστηκε το 1914 στην αριστερή πλευρά της οδού Καλόβρυσης-Κόνιτσας,πολύ κοντά στην κατεστραμμένη γέφυρα ,όπως φαίνεται  στις φωτογραφίες.

  Σημειώνεται ότι  η παλιά γέφυρα της Μέρτζανης   ήταν  ο μόνος τρόπος επικοινωνίας ανάμεσα στη Βόρεια Ήπειρο και στην Ελλάδα.Όταν  μπήκαν τα σύνορα ανάμεσα στην Αλβανία και την Ελλάδα   ,άφησαν Έλληνες ακόμα και της ίδιας οικογένειας  άλλους από τη μία πλευρά των συνόρων και άλλους από την άλλη ,με την κατάσταση να είναι ομαλή μέχρι την κατάληψη της Αλβανίας από τους Ιταλούς   ,κάποιους μήνες πριν την επίθεση στην Ελλάδα.

Υπάρχουν μάλιστα παλιές φωτογραφίες που απεικονίζουν την παλιά γέφυρα της Μέρτζανης με τον Έλληνα σκοπό στο δικό  μας έδαφος και τον Ιταλό από την απέναντι  πλευρά ,όταν πλέον είχε καταληφθεί η Αλβανία από τους Ιταλούς .

Σύμφωνα με  ιστορικές πηγές  η γέφυρα έπεσε στην οπισθοχώρηση των Ιταλών ,όταν γκρέμισαν ένα τμήμα προς το αλβανικό έδαφος .Επισκευάστηκε πρόχειρα από τον ελληνικό στρατό ώστε να μπορέσουν να περάσουν τα τμήματά του μέσα και τον Ιούλιο του  1943 ανατινάχτηκε από παρτιζάνους Έλληνες και Αλβανούς   ,κάτι που είχε ως αποτέλεσμα η Μεραρχία Εντελβάις που κατέβαινε από το Λεσκοβίκι να κάψει   όλα τα χωριά στο ελληνικό έδαφος .Το 2002 σε απόσταση 150 μέτρων πιο κάτω, κτίστηκε νέα γέφυρα και το νέο τελωνείο Μέρτζανης που σήμερα βρίσκονται σε λειτουργία.

Σύμφωνα με πληροφορίες δε τα τελευταία χρόνια υπάρχουν και κάποιες κινήσεις άγνωστο αν   τελικώς θα ευοδωθούν ,να ξαναστηθεί η γέφυρα όπως ήταν  για να υπάρχει   ως ζωντανή ιστορία πλέον .

Το μνημείο που απεικονίζεται στις   φωτογραφίες ,στο σημείο απ΄όπου οι Ιταλοί πέρασαν   στη χώρα μας το πρωί της 28ης Οκτωβρίου του 1940 ,στο τότε   τελωνείο της Μέρτζιανης   φτιάχτηκε από την σύζυγο του Χρήστου Γκάσιου την  κα Ελπίδα η οποία ζει στα Γιάννινα, για να κρατήσει ζωντανή τη μνήμη του τελευταίου τελώνη της Μέρτζανης ,του πολυαγαπημένου της συζύγου ,Χρήστου Γκάσιου .

Η σύζυγός του  παρέδωσε  με δωρεά της στην  Ιερά Μητρόπολη Δρυϊνουπόλεως Πωγωνιανής και Κονίτσης,τη γραφομηχανή που είχε στην υπηρεσία του και η οποία μάλιστα  έχει πάνω της το έγγραφο που ξεκίνησε να γράφει   το   ιστορικό  εκείνο πρωινό  που αναφέρει "Εν Μέρτζανη  28η Οκτωβρίου 1940" καθώς και το σακάκι από τη στολή του που φέρει τα διακριτικά της υπηρεσίας του μαζί με το πηλίκιό του και μία φωτογραφία του που τον απεικονίζει με τη στολή του τελώνη .

Τα τελευταία χρόνια  δε   όπως είναι γνωστό  έχει ξεκινήσει στην Κόνιτσα  η διαδικασία για την  ίδρυση ενός πολεμικού μουσείου με έμφαση στον αγώνα της περιοχής αλλά και την προσφορά των γυναικών της Πίνδου .Τα   αντικείμενα που παρέδωσε η σύζυγος του Χρήστου Γκάσιου η Ιερά Μητρόπολη της περιοχής έχει αποφασίσει να   τα δωρίσει με χρησιδάνειο στο μουσείο έτσι ώστε να έχουν τη  δυνατότητα να τα βλέπουν οι επισκέπτες.

Ο   τελώνης Χρήστος Γκάσιος ήταν  ο εκπρόσωπος του ελληνικού κράτους σε αυτή την περιοχή αλλά και ο άνθρωπος που πριν την ιταλική επίθεση έδινε πληροφορίες στα κεντρικά στην Αθήνα για τις κινήσεις των Αλβανών,των Ιταλών   και  είχε άριστη συνεργασία με τους αξιωματικούς του ελληνικού στρατού στην περιοχή .

Με δύο λόγια ήταν τα "μάτια και τα αυτιά" του ελληνικού κράτους δίπλα στα σύνορα επί σειρά ετών αφού ως γνωστόν η Ελλάδα περίμενε  τον πόλεμο μήνες πριν, ακόμη και πριν τον τορπιλισμό της Έλλης .

Δυστυχώς όμως δεν τιμήθηκε ποτέ επίσημα από κανέναν  παρά μόνο από  τη σύζυγό του που με την αγάπη της και τη διάθεση προσφοράς έστησε αυτό το εικονοστάσι  για να κρατήσει  ζωντανές   τις μνήμες  δίπλα στο χώρο που υπηρέτησε ο σύζυγός της ώστε  να το βλέπουν όσοι περνούν από το σημείο και να μαθαίνουν την ιστορία της περιοχής.