Έρευνα ESPAD:Σημαντική μερίδα 16χρονων καταναλώνουν αλκοόλ και καπνίζουν||1 στους 8 έχει δοκιμάσει παράνομη ουσία

 

Σύνοψη Κύριων Ευρημάτων της Πανελλήνιας έρευνας του ΕΠΙΨΥ για τη χρήση ουσιών,

άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές και την ψυχοκοινωνική υγεία των έφηβων-μαθητών

Έρευνα ESPAD

Σημαντική μερίδα 16χρονων μαθητών στην Ελλάδα και πανευρωπαϊκά κάνουν χρήση ουσιών, καταναλώνουν αλκοόλ, καπνίζουν ή/και υιοθετούν συμπεριφορές όπως π.χ., τυχερά παιχνίδια και υπερβολική ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιχνίδια και μέσα κοινωνικής δικτύωσης που

θέτουν σε κίνδυνο τη σωματική και την ψυχοκοινωνική τους υγεία.

Συγκριτικά με τις άλλες χώρες που συμμετέχουν στην πανευρωπαϊκή έρευνα ESPAD, τα ποσοστά στην Ελλάδα είναι το 2024 πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο:

• στους δείκτες που αφορούν τη χ ρ ή σ η  κ ά ν ν α β η ς ,συμπεριλαμβανομένου του πόσο εύκολο θεωρούν ότι τους είναι να βρουν κάνναβη

• σε όλους σχεδόν τους δείκτες που αφορούν την κ α τ α ν ά λ ω σ η α λ κ ο ό λ (με εξαίρεση τη μέθη γιατην οποία η Ελλάδα είναι κοντά στο μέσο όρο)

• σε όλους σχεδόν τους δείκτες για το κ ά π ν ι σ μ α παραδοσιακών και ηλεκτρονικών/vape τσιγάρων,

συμπεριλαμβανομένου του ποσοστού των εφήβων που θεωρούν «εύκολη» την πρόσβαση σε αυτά και

• σε όλους σχεδόν τους δείκτες που αφορούν στην ενασχόληση με τα τ υ χ ε ρ ά π α ι χ ν ί δ ι α (με εξαίρεση τον πιθανό εθισμό για τον οποίο το ποσοστό στην Ελλάδα είναι κοντά στο μέσο όρο).

Διαχρονικά, τα ποσοστά στην Ελλάδα είναι το 2024

αυξημένα:

• σε όλους τους δείκτες που αφορούν τη χ ρ ή σ η ο υ σ ι ώ ν , συμπεριλαμβανομένης της αντίληψης περί «εύκολης» πρόσβασης στην κάνναβη

• στην υ π ε ρ β ο λ ι κ ή κ α τ α ν ά λ ω σ η α λ κ ο ό λ (5+ ποτά στη σειρά στην ίδια περίσταση) και τη μ έ θ η

• στο κ ά π ν ι σ μ α παραδοσιακών και ηλεκτρονικών/vape τσιγάρων, συμπεριλαμβανομένου του

ποσοστού όσων δοκίμασαν σε πολύ μικρή ηλικία

• σε όλους σχεδόν τους δείκτες που αφορούν τα τ υ χ ε ρ ά π α ι χ ν ί δ ι α (με εξαίρεση το επίγειο

παιχνίδι, του οποίου το ποσοστό παραμένει σταθερό)

• σε όλους σχεδόν τους δείκτες ενασχόλησης με τα η λ ε κ τ ρ ο ν ι κ ά π α ι χ ν ί δ ι α στα κορίτσια και

• στα προβλήματα από τη συχνή ενασχόληση με τα μ έσ α κοινωνικής δικτ ύωσ ης.

Σύνοψη

Χρήση ουσιών

Το 2024

Ένας στους στους 8 (13%) 16χρονους στην Ελλάδα έχει κάνει έστω και μια φορά χρήση κάποιας (οποιασδήποτε) παράνομης ουσίας (Γ1)—στην πλειονότητά τους (11%) κάνναβη (Γ3). Ένας

στους 3 (34%) εφήβους θεωρεί ότι θα του/της ήταν «αρκετά» ή «πολύ εύκολο» (στο εξής εύκολο) να βρει κάνναβη εάν το θελήσει . Πολύ πρόσφατη χρήση κάνναβης (μέσα στις 30

τελευταίες ημέρες, τρέχουσα χρήση) αναφέρεται από το 6,2% των εφήβων  Σε ποσοστό 2,0% αναφέρεται χρήση της ουσίας σε πολύ μικρή ηλικία (≤13 ετών, Γ9). Μεταξύ όσων

έκαναν πρόσφατα (μέσα τους τελευταίους 12 μήνες) χρήση κάνναβης, το 4,2% κάνουν –σύμφωνα με ειδική κλίμακα*-

προβληματική χρήση. Χρήση κάποιας άλλης ουσίας -εκτός κάνναβης- αναφέρεται από το 4,8% των εφήβων

Φύλα

Διαχρονικά

Το ποσοστό των 16χρονων που έχουν κάνει χρήση κάποιας παράνομης ουσίας είναι στην Ελλάδα

σημαντικά αυξημένο το 2024 (13%) συγκριτικά με το 2019 (9,4%), αλλά και με οποιαδήποτε άλλη περίοδο την τελευταία 25ετία . Γενικά σε εύρος 25ετίας, παρά τις μικρές διακυμάνσεις στα ενδιάμεσα έτη, ο επιπολασμός της χρήσης παράνομων ουσιών στην ηλικία αυτή διαγράφει αύξουσα πορεία. Αύξηση παρατηρείται και ξεχωριστά τόσο στην κάνναβη , όσο και συνολικά στις εκτός κάνναβης παράνομες ουσίες . Αύξηση διαχρονικά παρατηρείται και στην πολύ πρόσφατη (τρέχουσα) χρήση της κάνναβης

. Αν και σε πολύ χαμηλά επίπεδα, σημαντικά αυξημένο εμφανίζεται το 2024 και το ποσοστό (2,0%)

των εφήβων που δοκίμασαν κάνναβη σε πολύ μικρή ηλικία, συγκριτικά με το 2019 (1,2%, Γ10). Επιπλέον, συνεχίστηκε το 2024 η σημαντική αύξηση που είχε καταγραφεί ήδη από το 2019 στο ποσοστό των εφήβων που θεωρούν ότι τους είναι εύκολο να βρουν κάνναβη εάν το θελήσουν

Εισπνεόμενες ουσίες

Το 2024

Ένας στους 9 (11%) 16χρονους στην Ελλάδα έχει κάνει χρήση κάποιας εισπνεόμενης ουσίας που κυκλοφορεί νόμιμα στο εμπόριο (π.χ., κόλλα, βενζίνη, σπρέι) για να

αλλάξει τη διάθεση (να «φτιαχτεί»,).

Φύλα

Διαχρονικά

Μειούμενο διαχρονικά τείνει να είναι το ποσοστό των 16χρονων που στην Ελλάδα αναφέρουν ότι έχουν κάνει χρήση κάποιας εισπνεόμενης ουσίας, με το ποσοστό το 2024 (11%) να καταγράφει τα χαμηλότερα επίπεδα της τελευταίας 12ετίας . Η μείωση από το 2019 στο 2024 εντοπίζεται κυρίως στα αγόρια. 

Ψυχοδραστικά φάρμακα

Ένας στους 7 (15%) 16χρονους στην Ελλάδα έχει κάνει μηιατρική χρήση συνταγογραφούμενου ψυχοδραστικού φαρμάκου (ηρεμιστικού/υπνωτικού ή ισχυρού οπιοειδούς παυσίπονου). Ένας στους 10 (10%) έχει κάνει μη-ιατρική χρήση συνταγογραφούμενου οπιοειδούς φαρμάκου και ένας στους στους 13 (7,8%) ηρεμιστικού/υπνωτικού (Γ15).

Ένας στους 4 (26%) θεωρεί ότι είναι εύκολο να βρει ηρεμιστικό/υπνωτικό φάρμακο εφόσον το θελήσει.

Φύλα

Διαχρονικά

Το ποσοστό των 16χρονων που στην Ελλάδα αναφέρουν ότι έχουν κάνει μη-ιατρική χρήση

συνταγογραφούμενου ηρεμιστικού/υπνωτικού φαρμάκου παρουσιάζει διακυμάνσεις κατά τη

διάρκεια της τελευταίας 25ετίας, αλλά το 2024 είναι σημαντικά αυξημένο (7,8%) συγκριτικά με το

2019 (3,5%, Γ16). Η αύξηση από το 2019 στο 2024 εντοπίζεται εξίσου σε αγόρια και κορίτσια. 

Οινοπνευματώδη

Το 2024

Για το σύνολο σχεδόν των 16χρονων στην Ελλάδα (92%) είναι «αρκετά» ή «πολύ» εύκολο (στο εξής εύκολο) να βρουν αλκοόλ εάν το θελήσουν. Σχεδόν εννέα στους 10

(86%) έχουν καταναλώσει οινοπνευματώδη (≥1 ποτήρι,). Πολύ πρόσφατη (μέσα στις 30 τελευταίες ημέρες,τρέχουσα) κατανάλωση αλκοόλ αναφέρουν οι τρεις στους 5 (59%, ). Τουλάχιστον ένας στους 3 (37%) έχει πολύ πρόσφατα (μέσα στις 30 τελευταίες ημέρες) πιει υπερβολικά (δηλαδή, διαδοχικά, σε μία περίσταση, 5+ αλκοολούχα ποτά, Γ21) και ένας στους 8 (13%) έχει μεθύσει κατά την ίδια περίοδο (Γ23).

Φύλα

Διαχρονικά

Το 2024 συνεχίστηκε η μείωση που είχε αρχίσει να παρατηρείται ήδη από το 2019 στο (υψηλό)

ποσοστό των 16χρονων που στην Ελλάδα αναφέρουν ότι έχουν καταναλώσει αλκοόλ (από 94% το

2015, σε 89% το 2019 και ακολούθως 86% το 2024), καταγράφοντας τα χαμηλότερα επίπεδα της

25ετίας . Το 2024 συνεχίστηκε η μείωση που είχε αρχίσει να παρατηρείται ήδη από το 2015 και

στο (επίσης υψηλό) ποσοστό της τρέχουσας (πολύ πρόσφατης) κατανάλωσης αλκοόλ (από 72% το

2011, σε 66% το 2015, 62% το 2019 και 59% το 2024), φτάνοντας και σε αυτήν την περίπτωση στα

χαμηλότερα επίπεδα της 25ετίας . Συνολικά σε εύρος 25ετίας, παρά τις μικρές διακυμάνσεις στα

ενδιάμεσα έτη, ο επιπολασμός της κατανάλωσης αλκοόλ στην ηλικία αυτή έχει τάση μείωσης.

Ωστόσο, σημαντικά αυξημένο εμφανίζεται το 2024 το ποσοστό των εφήβων που έχουν πολύ

πρόσφατα πιει διαδοχικά, σε μία περίσταση, 5+ οινοπνευματώδη ποτά (από 32% το 2019 σε 37% το

2024), ανακόπτοντας την έως τότε μειούμενη πορεία του . Αυξημένο εμφανίζεται το 2024 και το

ποσοστό της πολύ πρόσφατης μέθης (από 10% το 2019 σε 13% το 2024, ).

Κάπνισμα

Περισσότεροι από τους μισούς (54%) 16χρονους στην Ελλάδα έχουν καπνίσει παραδοσιακό ή/και ηλεκτρονικό/vape τσιγάρο—ένας στους 3 (36%) κάπνισε πολύ πρόσφατα (μέσα στις 30 τελευταίες ημέρες, ) ενώ ένας στους 5 (19%) καπνίζει κάποια από αυτά καθημερινά (9,0% ηλεκτρονικά/vapes). Ένας στους τρεις (35%) έχει καπνίσει παραδοσιακό και ένας στους 2 (52%) έχει καπνίσει ηλεκτρονικό/vape τσιγάρο .

Ένας στους 4 εφήβους (24%,) κάπνισε πολύ πρόσφατα (μέσα στις 30 τελευταίες ημέρες) παραδοσιακό τσιγάρο και σε σχεδόν παρόμοια αναλογία (27%) κάπνισε ηλεκτρονικό/vape (Γ35).

Κάπνισμα παραδοσιακού τσιγάρου σε πολύ μικρή ηλικία (≤13 ετών) αναφέρεται από το 3,6% και ηλεκτρονικού/vape τσιγάρου από το 6,4% των εφήβων. Οι δύο στους 3 εφήβους (65%) θεωρούν «αρκετά» ή «πολύ εύκολο» (στο εξής εύκολο) να βρουν παραδοσιακό τσιγάρο αν το θελήσουν και το ίδιο θεωρούν οιτρεις στους 4 (77%) για τα ηλεκτρονικά/vape τσιγάρα.

Φύλα

Διαχρονικά

Σημαντικά αυξημένο εμφανίζεται το 2024 το ποσοστό των 16χρονων που στην Ελλάδα αναφέρουν ότι έχουν καπνίσει παραδοσιακό ή/και ηλεκτρονικό/vape τσιγάρο, συγκριτικά με το 2019 (από 43% το 2019 σε 54% το 2024, ). Σημαντική αύξηση παρατηρείται και στο πολύ πρόσφατο (τρέχον) κάπνισμα κάποιου εξ αυτών (από 21% το 2019 σε 36% το 2024, Γ28). Η αύξηση αυτή αφορά τόσο το παραδοσιακό (Γ30, Γ32), όσο και (κυρίως) το ηλεκτρονικό/vape τσιγάρο (Γ34, Γ36). Είναι αξιοσημείωτο ότι, ενώ ο επιπολασμός του

καπνίσματος παραδοσιακών τσιγάρων παρουσίαζε σταθερή μείωση σε όλο το εύρος της 25ετίας, η τάση αυτή ανακόπηκε ξαφνικά την περίοδο 2019-2024 (Γ30, Γ32). Αν και σε χαμηλά επίπεδα, από το 2019 στο 2024 αυξήθηκε σημαντικά (σχεδόν τριπλασιάστηκε) και το ποσοστό των εφήβων που αναφέρουν κάπνισμα σε πολύ μικρή ηλικία (≤13 ετών), από 1,3% σε 3,6%, στην περίπτωση του παραδοσιακού τσιγάρου και από 2,3% σε 6,4% στην περίπτωση του ηλεκτρονικού/vape. 

Τυχερά παιχνίδια

Περισσότεροι από ένας στους 3 (36%) 16χρονους στην Ελλάδα έχουν παίξει/στοιχηματίσει χρήματα σε τυχεράπαιχνίδια πρόσφατα (μέσα στους τελευταίους 12 μήνες, ). Μεταξύ αυτών, οι εννιά στους 10 (92%) έχουν παίξει σε επίγειο κατάστημα , ενώ σχεδόν οι τρεις στους 4 (72%) έχουν παίξει σε διαδικτυακή πλατφόρμα. Ένας στους 14 (7,0%) είναι -βάσει ειδικής κλίμακας*- πιθανά εθισμένος στον τζόγο (.

Φύλα

Διαχρονικά

Αυξημένο συγκριτικά με πριν από μία 5ετία εμφανίζεται το 2024 το ποσοστό των 16χρονων στην Ελλάδα που αναφέρουν ότι έχουν παίξει/στοιχηματίσει πρόσφατα χρήματα σε τυχερά παιχνίδια (από 33% το 2019 σε 36% το 2024,). Μεταξύ όσων έχουν παίξει/στοιχηματίσει πρόσφατα, το ποσοστό εκείνων που το έκαναν σε επίγειο κατάστημα στοιχηματισμού διατηρείται την τελευταία 10ετία σταθερό σε πολύ υψηλά επίπεδα (~92%,), ενώ κατά την ίδια περίοδο σημαντικά αυξημένο εμφανίζεται το ποσοστό εκείνων που έπαιξαν/στοιχημάτισαν διαδικτυακά (από 62% το 2015 σε 72% το 2024, ). Η παραπάνω αύξηση περιορίζεται κυρίως στα αγόρια (από 64% το 2015 σε 83% το 2024), ενώ αντίθετα στα κορίτσια αυξήθηκε οριακά το ποσοστό όσων αναφέρουν στοιχηματισμό σε επίγειο κατάστημα (από 88% το 2015 σε 91% το 2024). Αυξημένο οριακά εμφανίζεται το 2024 και το ποσοστό των εφήβων που έχουν παίξει πρόσφατα και είναι πιθανά εθισμένοι (από 5,7% το 2015 σε 7,0% το 2024, Γ44), με τη αύξηση αυτή να παρατηρείται και στα δύο φύλα. 

Ηλεκτρονικά παιχνίδια

Σχεδόν τρεις στους 4 (71%) 16χρονους στην Ελλάδα έπαιξαν ηλεκτρονικά παιχνίδια πολύ πρόσφατα (κατά τη διάρκεια των 30 τελευταίων ημερών, ). Μεταξύ αυτών, σχεδόνόλοι (69%, επί του συνόλου) έπαιξαν κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου ή κάποιας αργίας, αλλά και οι

τέσσερις στους 5 (59%, επί του συνόλου) έπαιξαν κατά τη διάρκεια μιας σχολικής ημέρας . Ένας στους 11 (9,2%) αναφέρει κατά μέσο όρο 4+ ώρες παιχνιδιού σε μια τυπική

σχολική ημέρα και ένας στους 5 (21%) παίζει την ίδια διάρκεια τα Σαββατοκύριακα/ αργίες. Ένας στους 5 (21%, 30% στα αγόρια) αναφέρει σε ειδική κλίμακα* ότιαντιμετωπίζει κάποια προβλήματα από τη συχνότητα με την οποία παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια (π.χ., ο ίδιος θεωρεί ότι περνά υπερβολικά πολύ χρόνο σε αυτά, χαλάει η διάθεσή του όταν τα στερείται, ή ότι οι γονείς του παραπονιούνται για

την προσκόλλησή του σε αυτά) 

Φύλα

Διαχρονικά

Σημαντικά αυξημένο εμφανίζεται την τελευταία 5ετία το ποσοστό των 16χρονων στην Ελλάδα που παίζουνηλεκτρονικά παιχνίδια (από 59% το 2019 στο 71% το 2024, ), με την αύξηση αυτή να εντοπίζεται κυρίως στα κορίτσιακαι να χαρακτηρίζει εξίσου καθημερινές  και Σαββατοκύριακα/αργίες  Σταδιακή αύξηση παρουσιάζει την τελευταία 10ετία και το ποσοστό των εφήβων που έχουν, βάσει ειδικής κλίμακας, προβλήματα από την συχνή ενασχόλησή τους με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια (από 17% το 2015, στο 19% το 2019 και στο 21% το 2024, Γ52), με την αύξηση αυτή να εντοπίζεται και σε αυτήν την περίπτωση κυρίως στα κορίτσια. 

Μέσα κοινωνικής

δικτύωσης

Σχεδόν οι μισοί/ες (48%) 16χρονοι στην Ελλάδα αναφέρουν σε ειδική κλίμακα* ότι αντιμετωπίζουν κάποια προβλήματααπό τη συχνότητα με την οποία είναι στα μέσα κοινωνικήςδικτύωσης (π.χ., οι ίδιοι θεωρούν ότι περνούν υπερβολικά πολύ χρόνο σε αυτά, χαλάει η διάθεσή τους όταν τα στερούνται, ή ότι οι γονείς τους παραπονιούνται για την προσκόλλησή τους σε αυτά).

Φύλα

Διαχρονικά

Έχει αυξηθεί σημαντικά την τελευταία 10ετία το ποσοστό των 16χρονων στην Ελλάδα που

αναφέρουν κάποια προβλήματα από τη συχνότητα με την οποία είναι στα μέσα κοινωνικής

δικτύωσης (από 36% το 2015, σε 44% το 2019 και 48% το 2024). Η μείωση αυτή χαρακτηρίζει με

σχεδόν παρόμοιο τρόπο τα αγόρια και τα κορίτσια.