Περί «ατομικής πνευματικής ιδιοκτησίας», δημιουργίας, παραγωγής και διακίνησης βιβλίων και άλλων πνευματικών έργων.

 Περί «ατομικής πνευματικής ιδιοκτησίας», δημιουργίας, παραγωγής και διακίνησης βιβλίων και άλλων πνευματικών έργων.

Υπάρχουν πολλοί πονηροί μύθοι που δημιουργούν μια θολούρα γύρω από το θέμα της λεγόμενης ατομικής πνευματικής ιδιοκτησίας που διατηρούνται με την πίεση ισχυρών ομάδων συμφερόντων και όσον αφορά στο βιβλίο με κύρια δύναμη κρούσης το από μεγάλους εκδότες αποτελούμενο εκδοτικό κατεστημένο, ο σκληρός πυρήνας του οποίου ελέγχει την παραγωγή και την αγορά του βιβλίου με τρόπο που εκμεταλλεύεται συγγραφείς, μικροεκδότες, βιβλιοπωλεία, βιβλιοθήκες και αναγνωστικό κοινό, διαμορφώνοντας μια νοσηρότητα που πρέπει να αντικατασταθεί από έναν εξορθολογισμό με υπεύθυνη παρέμβαση της Πολιτείας. Μια παρέμβαση που θα στηρίζεται στην παραδοχή ότι στην επιστήμη, στις τέχνες και στον πολιτισμό δεν υπάρχει παρθενογένεση γιατί το πνευματικό έργο του καθενός μας ακουμπάει στο έργο όλων των προγενέστερων γενεών και συνεπώς αποτελεί δημιούργημα και πλούτο της κοινωνίας και ολόκληρης της ανθρωπότητας, τον οποίο θα έπρεπε να διαχειρίζεται η εκάστοτε Πολιτεία για λογαριασμό ολόκληρης της κοινωνίας, αποκλείοντας την στεγνή εμπορευματοποίηση της Γνώσης και του βιβλίου και ενθαρρύνοντας την ατομική και συλλογική δημιουργία αντίστοιχων επιστημονικά έγκυρων και κοινωνικά χρήσιμων έργων.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η προσφορά του καθενός συντελεστή παραγωγής και διακίνησης του βιβλίου δεν πρέπει να αμείβεται ανάλογα με τη συμμετοχή του σ’ αυτή τη διαδικασία και σύμφωνα με σαφείς κανόνες και ρητούς κανονισμούς της Πολιτείας που δεν θα αδικούν κανέναν, πράγμα που δεν συμβαίνει μέχρι σήμερα στην πράξη, αφού ο κύριος συντελεστής παραγωγής βιβλίου, ο συγγραφέας, βρίσκεται εκτεθειμένος στην ασυδοσία των περισσότερων και ισχυρότερων εκδοτών που τους επιβάλλουν λεόντειους όρους συνεργασίας, με εξαίρεση ίσως τους λεγόμενους ‘εμπορικούς συγγραφείς’, τα έργα των οποίων αποτελούν και εργαλεία πνευματικής και πολιτικής χειραγώγησης της κοινωνίας.

Είναι γνωστό λ. χ. ότι πολλοί μη ex officio προνομιούχοι συγγραφείς αναγκάζονται συχνά να πληρώσουν την έκδοση των βιβλίων τους με μόνη την «καλή πίστη», χωρίς καμιά έγγραφη δέσμευση των εκδοτών και χωρίς καμιά δυνατότητα να παρακολουθούν την κίνηση των βιβλίων τους τόσο σε επίπεδο αντιτύπων και επανέκδοσης, όσο και σε επίπεδο διακίνησης και πώλησης, με αποτέλεσμα η λεγόμενη ‘ατομική πνευματική ιδιοκτησία’ των συγγραφέων να αποτελεί γράμμα κενό περιεχομένου.

Για τα σχετικά με αυτό το κερδοφόρο, αλλά βιβλιοκτόνο χάος της βιβλιοπαραγωγής στη χώρα μας απευθύνθηκα αρκετές φορές στον ΟΣΔΕΛ και πρόσφατα και στην υπουργό πολιτισμού, χωρίς ωστόσο να τύχω απάντησης. Αυτός είναι και ο λόγος της ανοιχτής επιστολής με αφορμή τη νέα δημόσια διαμάχη μεταξύ του βιβλιοεκδοτικού κατεστημένου και της Πολιτείας που προσπαθεί να μετριάσει κάπως την αδικία σε βάρος των βιβλιοθηκών, των αναγνωστών γενικά, των φοιτητών και των ερευνητών με την διευκόλυνση της φτηνότερης μελέτης και της επιστημονικής έρευνας με την ελεύθερη αναπαραγωγή για μη εμπορικούς σκοπούς έργων, βιβλίων και άλλων δημοσιεύσεων.

Είναι εντυπωσιακό ότι όλη σχεδόν η επιχειρηματολογία των «φορέων» κινείται τάχα γύρω από τους συγγραφείς. Αυτό όμως δεν ισχύει για όλους τους συγγραφείς αλλά για τους ex officio προνομιακούς συγγραφείς πανάκριβα κοστολογημένων και όχι σπάνια αμφιβόλου αξίας πανεπιστημιακών συγγραμμάτων που έχουν προκαταβολικά και για σειρά ετών εξασφαλισμένες πωλήσεις για να πλουτίζουν οι ίδιοι και οι εκδότες τους σε βάρος της παιδείας, της κοινωνίας και του δημόσιου ταμείου που κάνουν την παιδεία ακριβότερη και δυσκολότερη.

Αυτό όμως το σύστημα ισχύει μόνο στην Ελλάδα, ίσως και σε κάποιες τριτοκοσμικές χώρες, γιατί σε όλες τις άλλες χώρες η εκπαίδευσης λειτουργεί με το σύστημα του ανοιχτού συγγράμματος, που σημαίνει ότι το κράτος δεν αγοράζει πανάκριβα συγγράμματα για να τα προσφέρει δωρεάν τους φοιτητές, γιατί η εκπαίδευση στηρίζεται στην θεματικά οργανωμένη βιβλιογραφία που δίνει τη δυνατότητα στους φοιτητές να φωτοτυπούν τα σχετικά με το θέμα τους κεφάλαια των βιβλίων που τους δίνει τη δυνατότητα να μορφώνονται στη βάση των πολλών και διαφορετικών απόψεων και να μην περιορίζονται στη μία, μονότονη  και μοναδική του συγγράμματος του εξεταστή καθηγητή τους.

Συνεπώς ο ισχυρισμός ότι η τροπολογία που προωθείται βλάπτει τους συγγραφείς δεν είναι ισχυρός γιατί οι κοινοί θνητοί συγγραφείς έτσι κι αλλιώς δεν έχουν καμιά εποπτεία πάνω στην κίνηση των βιβλίων τους και είναι παντελώς απροστάτευτοι. Το γεγονός ότι αυτοί οι συγγραφείς δεν καταγγέλλουν τις σε βάρος τους αδικίες δείχνει ότι αποφεύγουν τη σύγκρουσή τους με τους εκδότες για να μπορούν έστω και κάτω από αυτές τις συνθήκες να επιστρέψουν στην κοινωνία όσα μπορούν από αυτά που της οφείλουν. Αλήθεια είναι ότι θα περιορίσει την κερδοσκοπία των μεγαλοεκδοτών, τον πλουτισμό των προνομιακών συγγραφέων, αλλά θα διευκολύνει την ελεύθερη πρόσβαση στη Γνώση μεγαλύτερων στρωμάτων της κοινωνίας.

Η Πολιτεία μπορεί και πρέπει να ξαναδεί συνολικά τα προβλήματα του χώρου του βιβλίου και να θεσμοθετήσει κανόνες και νόμους που θα αποκλείουν την αισχροκέρδεια, την φοροδιαφυγή, την εκμετάλλευση με αντικείμενο το βιβλίο, που θα κατοχυρώνουν τα λογικά δικαιώματα όλων των συντελεστών παραγωγής βιβλίου και θα προσφέρουν φτηνό και χρήσιμο βιβλίο στο αναγνωστικό κοινό.

Με τιμή
Κώστας Λάμπος

ΥΓ. Για όσους ενδιαφέρονται για μια άλλη προσέγγιση  του θέματος της ιδιοκτησίας γενικά: Κώστας Λάμπος Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΗΣ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΟΥΚΚΙΔΑ, ΑΘΗΝΑ 2017, http://classlessdemocracy.blogspot.gr/2017/04/blog-post_28.html


ΑΝΟΙΧΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

του συγγραφέα Κώστα Λάμπου,
claslessdemocracy@gmail.com, http://classlessdemocracy.blogspot.gr/2017/07/blog-post_12.html

Χαϊδάρι, 12 Ιουλίου 2017

Προς
την Υπουργό Πολιτισμού, κυρία Λυδία Κονιόρδου, grplk@culture.gr,
τον Υπουργό Παιδείας και Έρευνας, κύριο Κώστα Γαβρόγλου, k.gavroglou@parliament.gr
Κοινοποίηση:
ΟΣΔΕΛ, info@osdel.gr,
Ένωση Ελληνικού Βιβλίου (ΕΝ.ΕΛ.ΒΙ) info@enelvi.gr
Εταιρεία Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων info@eeths.gr
Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών (Ε.Ε.Λ) eel@otenet.gr
Εταιρεία Συγγραφέων info@authors.gr
Κύκλος Ποιητών info@poetscircle.gr
Σύλλογος Ελληνικού Επιστημονικού Βιβλίου (ΣΕΕΒΙ) seebi.gr@gmail.com
Σύλλογος Εκδοτών Βιβλίου Αθηνών (Σ.Ε.Β.Α.) info@seva.gr
Σύνδεσμος Εκδοτών Βιβλίου (Σ.ΕΚ.Β) books@sekb.gr,