Το Μαργαρίτι Θεσπρωτίας...και τα αξιοθέατά του![βίντεο]

Το Μαργαρίτι (Μαργαρίτιον) βρίσκετε στα νοτιοδυτικά παράλλια της Ηπείρου,
(στην καρδιά της αρχαίας Ελεάτιδας). Στην περιοχή της αρχαίας Ελεάτιδας, στους
προχριστιανικούς χρόνους αναφέρονται κάποιες πολιτείες, οι οποίες αργότερα
καταστράφηκαν, όπως η Λιμναία, και η Ελινία.

Το Μαργαρίτι ιδρύθηκε περίπου το 1430 από τους Ενετούς και οι πρώτοι κάτοικοι του ήταν χριστιανοί, ενώ αργότερα αποικίστηκε από αλβανικά φύλα.
Μετά την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας οι κάτοικοι του οικισμού εξισλαμίστηκαν κατά το μεγαλύτερο μέρος. Σε αντάλλαγμα για το γκρέμισμα των καμπαναριών και της κατασκευής μιναρέδων, έγιναν κύριοι (τσιφλικάδες) των εύφορων πεδιάδων.
Μετά την παρακμή της Βενετίας (κυρίως με την παρακμή της Οθ. Αυτ. και την προσπάθεια ανεξαρτητοποίησης του Αλή Πασά) οι Μαργαριτιώτες αγάδες, έχουν ως αντίπαλο τον Τουρκαλβανό Πασά των Ιωαννίνων, στον οποίο όμως τελικά υποτάσσονται περίπου το 1811.

Μόλις στις αρχές του 20ου αιώνα το Μαργαρίτι γίνεται ελληνικό και τότε είναι η εποχή που οι αγάδες δέχονται τα πρώτα κτυπήματα περί αναδασμού και περιορισμού των τσιφλικιών από τους νόμου του Βενιζέλου. Εξακολουθούν όμως να αποτελούν την άρχουσα τάξη μέχρι και τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο κατά τον οποίο έχουν φιλοαξονική στάση.

Η στάση τους αυτή είναι που τους αναγκάζει με το τέλος του πολέμου να εγκαταλείψουν τον οικισμό για το εσωτερικό της Αλβανίας. Κατά τον Αραβαντινό το Μαργαρίτι περίπου το 1815 είχε 8500 κατοίκους. Μετά το 1940-41 σημειώνεται μια κατακόρυφη πληθυσμιακή πτώση που οφείλεται κυρίως στην αποχώρηση των Αλβανόφωνων Μουσουλμάνων.

Η πτώση θα ήταν ακόμα μεγαλύτερη αν τα εγκαταλειμμένα αρχοντικά και καλλιέργειες δεν αποτελούσαν ισχυρό κίνητρο για εποικισμό από ακτήμονες των γειτονικών αλλά και άλλων ορεινών χωριών.