Ο πολυσύνθετος ρόλος του προπονητή που λίγοι αναγνωρίζουν

 Γράφει ο
Βασίλης Καλτσής
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής
Οι περισσότεροι νομίζουν ότι ο προπονητής ή ο γυμναστής (προπονητής φυσικής κατάστασης) είναι κάτι ενδεχομένως εύκολο, κάτι που μπορεί να γίνει χωρίς ιδιαίτερες γνώσεις ή διάβασμα, κάτι τέλος πάντων που μπορεί (ιδίως στην Ελλάδα) να κάνει ο καθένας. Ας δούμε επιγραμματικά όμως ποια κομμάτια αποτελούν ή πρέπει να αποτελούν το πάζλ που λέγεται προπονητής.
- Γνώση της τακτικής του αθλήματος
Ομαδική και ατομική τακτική ανάλογα με το άθλημα και μεθοδολογία διδασκαλίας με προοδευτικά βήματα
- Γνώση της τεχνικής του αθλήματος
Ο προπονητής οφείλει να γνωρίζει να διδάσκει τη τεχνική του αθλήματος βρίσκοντας πάντα τους κατάλληλους τρόπους που αρμόζουν στην ηλικιακή ομάδα που απευθύνεται. Υπάρχει διαφορά μεταξύ του τι ξέρω να κάνω και του τι μπορώ να διδάξω και με τρόπο κατανοητό.
- Γνώση της φυσικής κατάστασης του αθλήματος.
Ένα μεγάλο φάσμα προπονητικών ενεργειών που συνεχώς ανανεώνεται με έρευνες. Βασικές αρχές φυσικών ικανοτήτων (αερόβια, αναερόβια ικανότητα, δύναμη, ταχύτητα, αλτικότητα κα), πότε εφαρμόζονται, για ποιο λόγο και σκοπό. Τίποτα δεν αφήνεται στην τύχη του χωρίς προγραμματισμό και μεθοδικότητα.
- Γνώση βασικών αρχών εργοφυσιολογίας
Μπορεί να μην υπάρχει η δυνατότητα να δουλέψει κάποιος με βάση εργομετρικές μετρήσεις, αλλά στην προπόνησή του σίγουρα θα του χρησιμεύσουν οι βασικές αρχές της εργοφυσιολογίας διότι πάνω σε αυτές λειτουργεί το ανθρώπινο σώμα. Χρόνος αποκατάστασης, διαλείμματα, επαναλήψεις, όλα τα έχει καθορίσει ο ανθρώπινος οργανισμός.
- Γνώση βιομηχανικής της κίνησης.
Πως μπορεί να εφαρμόσεις την προπόνηση που χρειάζεται όταν δεν έχεις μελετήσει την κίνηση που κάνει το ανθρώπινο σώμα στο άθλημα που διδάσκεις; Πως θα εξειδικεύσεις την προπόνηση με βάση τις ανάγκες του αθλήματος; Όλα αυτά προσφέρονται στη βιομηχανική της κίνησης.
- Γνώση παιδαγωγικής και ψυχολογίας
Είτε απευθύνεται σε μικρά παιδιά είτε σε ενήλικους αθλητές το παιδαγωγικό και ψυχολογικό κομμάτι είναι απαραίτητο για την μεγιστοποίηση της απόδοσης του αθλούμενου ή της διάθεσής του! Δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ δασκάλου και προπονητή. Και οι δύο πρέπει να προετοιμάσουν κάποιους ανθρώπους, να τους παροτρύνουν και να τους δραστηριοποιήσουν. Ο προπονητής σύμφωνα με τον ρόλο του δασκάλου, πρέπει να διδάξει στους αθλητές τα μυστικά του αθλήματος, τους τρόπους αθλητικής συμπεριφοράς, τις μεθόδους επικοινωνίας και τους τρόπους ψυχολογικής, πνευματικής και σωματικής ετοιμότητας. Η έννοια του προπονώ είναι αλληλένδετη με αυτή του διδάσκω. Ο προπονητής πέρα από την ιδιότητα του δασκάλου, πρέπει να είναι και καλός ψυχολόγος. Η κατανόηση της προσωπικότητας του κάθε αθλητή, ο επηρεασμός της συμπεριφοράς του, η δυνατότητα αποτελεσματικής επικοινωνίας και η γνώση του εσωτερικού κόσμου των αθλητών απαιτούν την άμεση χρήση και βοήθεια των ψυχολογικών δεξιοτήτων του προπονητή που θα τον οδηγήσει στην καλύτερη συνεργασία και στη βελτίωση της ατομικής και ομαδικής απόδοσης.
- Γνώση βασικών αρχών αντιμετώπισης τραυματισμών και πρώτων βοηθειών
Είναι ο πρώτος που θα τρέξει στο γήπεδο (εάν δεν υπάρχει γιατρός) για να βοηθήσει τον αθλητή σε περίπτωση τραυματισμού. Οφείλει να γνωρίζει τις πρώτες ενέργειες για την άμεση αντιμετώπισή του και φυσικά σε περίπτωση που χρειάζεται να χορηγεί τις πρώτες βοήθειες.
- Γνώση ομαλής επανένταξης τραυματιών σε αγωνιστικό ρυθμό.
Ο αθλητής φεύγοντας από τον γιατρό και τον φυσιοθεραπευτή πρέπει να ακολουθήσει ένα πρόγραμμα που θα τον επανεντάξει ομαλά σε αγωνιστικό ρυθμό. Ειδικές ασκήσεις, ρυθμός, ένταση κα. Ποιος θα το κάνει αυτό όταν δεν υπάρχει άλλη βοήθεια;
- Συνεχής παρακολούθηση των εξελίξεων.
Οι έρευνες και οι εξελίξεις στην προπονητική είναι καθημερινές και ραγδαίες. Ένας προπονητής που σέβεται τον εαυτό του οφείλει να ενημερώνεται (βιβλία, διαδίκτυο, σεμινάρια, σχολές προπονητών κα) και να μην μένει σε αυτά που του έκαναν όταν ήταν αθλητής ή σε αυτά που έκανε ο ίδιος.
Ο Αισχύλος είπε «Πειθαρχία ευπραξίας γενέτειρα. Η πειθαρχία είναι μητέρα της προκοπής». Ο προπονητής πρέπει να είναι πειθαρχημένος πρώτα ο ίδιος (συμπεριφορά, δουλειά, πλάνο, οργάνωση προπόνησης κα) για να μπορέσει να καθοδηγήσει τους αθλητές του εκεί που μπορεί.
Άλλωστε οι προπονητές ενίοτε παίζουμε σημαντικότερο ρόλο από τους γονείς και πρέπει να είμαστε έτοιμοι να ανταποκριθούμε σε αυτή την υποχρέωση.
Βασίλης Καλτσής
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής